Bardzo lubię Anthonego Hopkinsa, a gdy dowiedziałam się, że 15 lat temu usłyszał diagnozę, o zespole Aspergera i jest autystykiem wysokofunkcjonującym, pomyślałam, że to kolejna chyba niepotrzebna etykieta. Na przestrzeni ostatnich lat mogliśmy przeczytać, że do wysokofunkcjonujących osób z autyzmem zaliczają się miały m.in. takie osoby jak: Albert Einstein, Bill Gates, czy Elon Musk – czyli znane i uzdolnione osoby. Czy zatem można pomyśleć, że autyzm wysokofunkcjonujący jest darem i szczęściem.
Odpowiedź nie jest tak kolorowa, jak z pozoru to może wyglądać. Wiele z tych osób zdecydowanie wyróżnia się w swojej dziedzinie, jednak zmagają się one też z wieloma kłopotami i kosztami dostosowywania się na poziomie społecznym, emocjonalnym i sensorycznym. To, co dla innych osób jest proste i naturalne, jak np. rozumienie norm społecznych, dostrzeganie perspektywy innych ludzi, radzenie sobie z wyrażaniem i rozładowywaniem emocji, to dla osób ze spektrum autyzmu niekiedy przeszkody trudne do pokonania. Trudności te są często źródłem problemów w funkcjonowaniu, nawet jeśli określa się je jako autyzm wysokofunkcjonujący.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu to zbiór bardzo wielu różnych trudności ogniskujących się w trzech obszarach: komunikacji, interakcji społecznych i stereotypowych zachowań. Stopień ich nasilenia i wpływ innych zaburzeń wynikających z innej pracy mózgu i układu nerwowego, świadczy o wyższych lub mniejszych potrzebach w niesieniu pomocy osobom z ASD.
Autyzm wysokofunkcjonujący – najczęstsze objawy
Osoby z autyzmem wysokofunkcjonującym mają wysoki iloraz inteligencji oraz wysokie kompetencje językowe. Cechy te często maskują inne kłopoty charakterystyczne dla autyzmu, jak nawiązywanie bliskich i trwałych relacji czy trudności emocjonalne. Mówi się o nich, że mają zdumiewającą zdolność rozumowania werbalnego oraz umiejętności przestrzenne (to umiejętności rozróżniania rozmaitych obiektów o różnych wymiarach oraz przekształcania koncepcji) oraz wysoko rozwinięte zdolności analityczne.
Mogą z łatwością wyrażać samych siebie, dzięki temu, że mówią, rozumują i komunikują się bardzo skutecznie. Charakteryzuje ich też ciekawość świata i mnogość zainteresowań z tym, że zwykle skupienie i ciekawość dotyczy jednego czy dwóch ściśle określonych obszarów, na których punkcie koncentrują się niemalże obsesyjnie.
Osoby określające się jako wysokofunkcjonujące ponadto, stale szukają nowych informacji: pytają, badają i poświęcają dużo czasu na czytanie. Trudności w funkcjonowaniu można zaobserwować, gdy na plan pierwszy wysuwają się umiejętności społeczne, poprzez błędne odczytywanie sytuacji społecznych czy panujących norm i zasad.
Osoby te unikają zwykle kontaktu wzrokowego, wolą przebywać w samotności niż w towarzystwie i są raczej obserwatorami (wyjątkiem jest sytuacja, gdy same mogą przydzielać zadania i dominować w grupie). Podczas dyskusji preferują debatę od swobodnej rozmowy. Kolejnym ograniczeniem wynikającym z zaburzeń ze spektrum autyzmu, jest nadmierny lęk. Z tego powodu wiele dzieci z diagnozą autyzmu często jest mocno niespokojnych, rozpoznaje się u nich nadpobudliwość ruchową. Badania wskazują także, że często współwystępują z ASD – poza lękiem – zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Takim osobom o wiele trudniej jest kontrolować swoje emocje.
Polecane Kursy
Autyzm wysokofunkcjonujący u dorosłych – jakie są cechy?
Dorośli dotknięci tą intensywnością zaburzenia potrafią dobrze przystosować się do życia społecznego, często trudno zauważyć, z jakim problemem się zmagają. Czasem miewają trudności z okazywaniem uczuć, a relacje z ludźmi bywają dla nich wyzwaniem. Niektórzy unikają zatłoczonych miejsc i najlepiej czują się w spokojnym otoczeniu. Zdecydowana większość z nich pracuje i prowadzi aktywne życie.
Polecane Kursy
Najpopularniejsze metody terapii osób z autyzmem wysokofunkcjonującym
Osoby z autyzmem wysokofunkcjonującym, korzystają z różnych form terapii. Jedną z tych najbardziej skutecznych jest terapia poznawczo-behawioralna oraz trening umiejętności społecznych (TUS). Bardzo przydatne mogą okazać się także różne formy coachingu, pod warunkiem, że trener zna specyfikę spektrum autyzmu. Systematyczną terapię warto uzupełnić metodami wspierającymi, takimi jak nauka technik relaksacyjnych.
Autyzm niskofunkcjonujący i wysokofunkcjonujący – jaka jest różnica?
Jaka jest zatem różnica między wysokofunkcjonującą a niskofunkcjonującą osobą ze spektrum autyzmu. Najkrócej oznacza to, że wyskofunkcjonujące osoby mają „lżejsze” oblicze autyzmu rozumieją swoje ograniczenia społeczne i emocjonalne oraz starają się radzić sobie z nimi. W przypadkach, gdy objawów jest więcej i są one cięższe, mówi się o autyzmie niskofunkcjonującym. Nie należy zapominać, że osoby z autyzmem wysokofunkcjonującym zmagają się z wieloma problemami dnia codziennego.
Na przykład mają trudności sensoryczne, co oznacza, że są np. skrajnie wrażliwe na hałas, światło, tłum, zapach czy dotyk. Może to skutkować np. tym, że osoba ze spektrum autyzmu nie będzie w stanie wejść do restauracji czy galerii handlowej. Dodatkowo często zmagają się z depresją, poczuciem odrzucenia oraz z frustracją wynikającą z niezrozumienia. Jednak mają wiele zalet wynikających z odmiennej pracy ich mózgów. Ich pasje i zainteresowania zaskakują osoby neurotypowe.
Polecane Kursy
Podsumowanie
Jako osoba z autyzmem wysokojunkcjonującym mam i miewałam poważne problemy z odbiorem świata, ale też odnalazłam w sobie dość zaskakującą pasję , która pozwala mi bardzo często zrównoważyć te trudności. Zaczęłam rysować. Moje prace mają dość dużą specyfikę, ponieważ zbudowane są z milionów kropek czy linii, których wykonanie dla osoby neurotypowej jest pracą zbyt nudną i za bardzo powtarzalną. Dla mnie to idealne połączenie relaksu z twórczością.
